Alihsansagmen
Gökçam Şivesi
--------------------------------------------------------------------------------
Aba :Abla, ve diğer anlamı çobanların giydiği kepenek, aba
Afat :Yaman,hareketli
Ağnayış:Anlayış
Ahmın :Hayvanların pisliği,ayni zamanda gübre
Alakise:Üçkağıtçı
Alenmek: Durmak, Dalga geçmek (Ağlenmek diye de söylenir) Eğlenmek, yerine göre fiil üç anlam taşıyor.
Arın : Alın
Arha :Arka
Armıt :Armut
Arhaç, ahraç : koyunları yatarak veya ayakta yan yana olusları
Asger :Asker
Aşşağ :Aşağı
Acicik :Azıcık
Ahıtmah :Akıtmak
Azap :Tarla ve tapanda calıştırıan mevsimlik insan
Avrat ağazlı:Hanımının herdediğini yapan
Ava : Baba
Ağa-Aaa : Baba
Ayak yolu:Tuvalet
Baartlah :Bağırtlak
Badal :Merdiven
Badı : Kaz
Badah : Kısa
Bahça :Bahçe
Bahışmak :Bakışmak
Bahraç : Bakraç
Barıt :Barut
Bazlama :Kalın yufka ekmeği,sac ekmeği
Barabar :Beraber
Baldırcan : Patlıcan
Berkitmek
ekiştirmek
Bıdah : Budak
Birez :Biraz
Bişmek
işmek
Boncuh: Boncuk
Buynuz :Boynuz
Bekmez
ekmez
Beri :Bu taraf, Ötekinin karşıtı
Bereltme: Gözünü fazla açma, gözünü bereltme
Beyle :Böyle
Barmah
armak
Bayahtan : Demin, Biraz önce
Boğez : Bu sefer, bu defa
Bibi : Hala
Bıldır :Geçen sene
Börttürmek,Börtletmek :Yiyecekleri kaynatarak pişirmek
Büzzük : Büzülmüş nokta, anüs çıkışı veya torba büzüğü
Çaal,çağel: Taşların öbek yapıldığı yığın
Çala : Abartılı benzeti ( Bir Çala : Biraz benzeme)
Çağrek :Çeyrek
Camız :Camiş,komüş ineği,Manda
Capcup :Elin ayağın dolanması
Çapıt : Bez,parça bez
Çorlu : Hastalıklı,bitmeyen çor
Cuvara :Sigara
Culuk :Hindi
Comart :Eli bol ,gönlü zengin
Coştar :Aklı bir karış havada
Çamır :Camur
Cebiş :Keçi yavrusu
Çec :Buğdayın samandan ayrılan sade hali
Çelpeşik:Eli ayağı karışan, aceleci
Çevlik : Kenari cevrilmis bahce,tarla,cevrik, Gökçamda tarla mevkii
Çenet : Birleşik yerlerin ana noktası,bacaklarını ayırımdaki şeyde de kullanılır
Çingan : Cingene
Cıncık :Misket
Cılh :Cılk,olgunlaşmamış yumurta
Cılbak :Çıplak
Cılga
atika yol
Cıvıt,cıfıt : Cıvıtma,etsiz butsuz çelimsiz,
Ciğerli, Ciğersek : Bağlı, sevecen,içten sevgili
Çinik :Sekizbucuk litrelik ölcü birimi,Celik de denir
Cenderme :Jandarma
Cırnah :Cırnak,tırnak
Culuh : Hindi
Cücük :Civ civ
Çızıh :Cizik
Çıtlak : Mısır patlağı
Çimeklik : Banyo yapılan yer
Çimmek :Yıkanmak
Çorah :Çorak,çorak toprak
Çüt :Cifcinin topraği actığı, çift aracı
Çahıldah:Koyunların arkasında oluşan yuvarlak pislik karışımı, Çakildak
Çoynak:Çolak
Çöğdürmek : Sidiklemek, çömelerek yada oturur pozisyonda işemek
Çöndürmek : Ayakta işemek, yukarıdan aşağı bastırmak
Çimdirmek :yıkandırmak
Dağdirmek: Değdirmek
Daşşah : Taşak, testis
Daermen: Değirmen
Dammak : Damlamak,oraya düşmek
Dara :Tarti öncesi agırlık,Tara
Deynek :değnek( söylenirken,deyneağn de denir)
Döşürmek : Dilenmek
Döner :Toplu silah
Datlı :Tatlı
Diiy : Diyor
Dıhmah : Tıkmak
Diğnemek : Dinlemek
Dobah : Kısa boy,tombul
Dohunmak : Dokunmak
Dömelmek :Arkayı dışarıya çıkararak durmak
Dırnah :Tırnak
Dahım :Takım
Disginti :Tiksinti
Diğdirmek: İnce ince akıtmak
Dıhızımak:Sıkılmak, rahatsız olmak
Dıhmak : Doldurmak, basa basa doldurmak
Duz :Tuz
Düür :Bulgurun ufağı
Düen : Döven,düven
Düe : Düve,ineğin eke yavrusuna verilen ad
Düzülme: Dizilmek, Dizilme
Elleham : Herhalde,bildigim kadar
Ecik : Azıcık
Ebe : Anne anne, baba anne
Ebe : Doğum hemşiresi
Ehmal: ihmal eden,yavaş,sallapati
Eşme :Su cıkan kaynak yeri
Evlek : Kenari ekim için çevrilmis yer
Fosurgan : Uyanık çekingen anlamında
Firik :Kurumamış buğday başağı
Gapı :Kapı
Gabıh :Kabuk
Gahmah :Kalkmak
Gancıh : Dişi, Kancık
Garaltı :Karaltı
Gardaş :Kardeş
Garınca :Karınca
Garpız :Karpuz
Gavun :Kavun
Gavurma :Kavurma
Gazıh :Kazık
Gahırdah :Kahırdak,kuru,etsiz,deri ve kemik
Gııı :Kız,kız,kııız
Gısa :Kısa
Godek :Kısa boylu,Kısa
Golay :Kolay
Goğdurmak: Koşturmak,at ve eşeğin hızlandırılması
Gorhu : Korku
Govu :Gov yapan münafık
Goo gaybet :Başkası hakkında,lehte veya aleyhte konuşmak
Gozer :Elek, Gözer, Kalbur
Gubür :Ufak tefek kırıntı,çöp ve toz
Guduz :Kuduz
Gunü : Kıskançlık, Günülemek
Guva :Kova
Guvermek :Yesillenmek
Gurdalamah :Kurdalamak
Gücçük :Küçük
Gobel :Anadoluda yarenlik olarak arkadaşlar arasında söylenir,anasız babasız büyüyenlere denir
Godük :Ölçü olarak çinik'in üçte biri(?)
Goynek :Gömlek
Haala : Eski çevrimli tuvalet
Hahla : Hak edilen,pay
Haşıl : Kaynar suda hamurla pişirilerek elde edilen pişik, tere yağ veya pekmezle yenir.
Hamır :Hamur
Hamıt :Hayvanlarda boyuna takılan halka
Harlah :Baartlak,sesi kalın düzlemde olan,boğucu ses tonu
Hatın :Hatun,hanım
Hatıl :Oturmak için yapılan yer,makat yeri
Hırhız :Hırsız
Hırlı :Sorun çıkaran disiplinsiz
Hırtlah :Gırtlak
Heç :Hiç
Heeri : sitem olarak kelimenin tamlaması olarak, cümle içinde veya deyim olarak söylenen kelimedir. Gel oturah 'heeri' gibi.
Helke: Su taşımak için kullanılan su kabı
Hekaa :Hikaye
Herle Un çorbası
Herk :Tarlayı çiftle sürmek
Heeri :Her yerde onaylama olarak kullanılır. Şey gibi heeri, geliyingmi heeri, gibi
Heşlemek: Hiç etmek,bozmak,tadını kaçırmak
Horanta :Ev nüfusu, aile üyeleri
Horuz :Horoz
Horhut :Hortlak
Hüyük :Höyük
Hüşümlenmek: Titremek,ürkmek,üşümek
Hoyuk :Boyu yüksek,kaba
Irşat: Çirkin, şekilsiz
Irgatlık: Hasat, hasatta çalışma ve azaplık
Kaani :Kağnı
Katıh : Ayran, yenilen yiyeceğe ek yemek
Kenef : Tuvalet, Yüznumara
Kelik : Korunak,derme çatma gölgelik
Köp :Kağnının ana oluşumundaki orta bağlama.Öküz köpe sıçtı,denir.
Kopuh : Bireysel hareket eden, ipsiz sapsız
Köm : Hayvan barınak yeri
Köremez: Sütle yoğurtun karışımından elde edilen tat ve karışım.
Külleme :Ateşli külde pişirilen ekmek
Kurneç Koyunların kafalarını sokarak daire biçimindeki güneşten korunma şekli
Marıl :Marul
Mahana :Bahane
Mayıs : Aylardan birisi, Aynı zamanda hayvanların arkasında oluşan pisliğin yaptığı yağlanma
Mehesiz:geveze,uygun konuşmayan
Mıhlama
ilav ve domatesle pişirilen melemen yemeği
Mındar : Mundar
Mırıh : Konuşacak lafı olmayan,morali bozuk olma hali,birde kurbağanin çıkardığı ses
Muştu : Haber vermek, ilk haberi ulaştıran, cu, eki ile olumsuzlaştırılabilir,muştucu gibi.
Norüyünğ : Ne yapıyorsun, Nasılsın
Nodul :Sivri çivi,ince uçlu metal,övendireye takılan ince metal
Pahla : Bakla, Taze ve kuru fasulye
Patlah
atlak
Pambuh
amuk
Palaz pandıraz: Kendini toparlayamadan
Parpı : Samar,deriye tükürme veya darp anlaminda
Pasahlı :Eli yüzü çok kirli kimse, temiz olmayan
Pelverde :Salça
Pendir
eynir
Piloo
ilav
Piriç
irinç
Pinnek: Tavuk kümesi
Pıtık : Çok ince bulgur
Portahal
ortakal
Potuh : Devenin yavrusu,potuk
Pöğrek :Boru
Pöreang
öğreğin,Yari acık boru,kiremit toprağından boru
Pürçekli : Havuç,pürlü havuç
Pus : Sis
Reçber :Rençper,(Farsça) gündelikçi, çifçi
Sabın :Sabun
Sahınmah :Sakınmak
Sallı saplı :Gelişmiş vücut,elli kollu gösterişli
Sareyli :Yağlı hamurdan inceltilerek yapılan,kat kat olan çörek,yaglı ekmek
Sası :Yiyeceklerin doğal kokusunun değisimi,
Sansalat : Lüks düşkünü
Sapıh :Sapık dengesiz
Saya gezmek: Sonbahar ve kış arasında,evleri tek tek gezerek eğlence yapıp yiyecek ve içecek toplama
Seme :Saf kimse
Selbes :Serbest
Seflek : Saf, sefine
Şibermek: Azgınlık, uçnoktaya ulaşan olumsuzluk(yara şiberdi)
Sivişmek :Sıvışmak,kaçmak
Sıhılmah : Sıkılmak
Süduk :Sidik
Şefteli :Şeftali
Sümsük :Sağda solda gözü kalan,sallanıp duran
Sindi :Makas
Sin :mezar
Sinine sıçmak: mezarına......
Sini :Tepsi
Siyime :Çiş yapma
Şatafat :Gösteriş, abartı
Şo : O anlaminda,şuo,yada şooodiye söylenir,şu anlamindada kullanilir.
Şoraa :Şuraya, Oraya
Tavatır :Olgun,tavında
Tablama: Yufka ekmek,halka olarak orta boy yufka
Tapan :Tarlanın herkini düzeltmeye yarayan düzgeç,araç
Tavuh :Tavuk
Temek :Ahırda hava deliği,ya da hayvan gübresi atma deliği
Tevek :Bitki yapraklarının büyüğüne denir.Kabak teveği gibi.
Tohlu : Toklu, kuzunun büyüğü
Toplu : Silah, pencere anlaminda da kullanılır
Oh :Kağnı oku,yayda atılan ok
Oğmaç :Ekmeğin ufaltılarak kızartılması,yağlı,yumurtalı ve pekmezli çeşidi vardır.
Oendere:Övendire,Öküzlerin hareket etmesinde dürtme veya dokunmada kullanılan,ucu iğneli uzun sopa.
Ofba-ohba :Konuşkan, dillek,yüzeyselde olsa bilen
Oorsek : Hayvanın cinsel aktifliği, çok bögüren, Ögersek
Öhlez : Çelimsiz, bakımsız, kuvvetsiz kalmış
Öpçe : Konuşkan, herşeyi biliyorum zanneden
Ötürek- Ötürük: İshal veya sıvı dışkı
Uğuütmek:Üğütmek (ootmek de deniyor)
Ufra : Un,yufka ekmeğin acılırken veya pişirildikten sonraki dökülen unu
Vezzek :Elbise ve bezli kumaş dikimlerinde kumaşın bitimine veya gerekli yerlere konan lastikli, kalın bezli bağlantı bitişi,boğum yeri
Vığıltı : Uğultu
Yahın :Yakın
Yağlama: Düğünlerde çöreklerin tereyağ ile yağlanarak verilmesine yağlama denir.
Yal :undan yapılan sulandırma,hayvan yemeği
Yalah :Hiç durmadan ne bulursa yiyen, yemek irdelemeyen vb.
Yanıç :İçerisine peynir,yumurta ve diğerleri konarak yuvarlak dairenin yarısı yapilarak, pişirilen,yanmadan yenen ekmek.
Yambıl yumbul : Düzensiz, terazisiz,doğru olmayan
Yonmah_K :Taraf olmah ,onun lehinde olmak
Yoharı :Yukarı
Yeme sallama : Lezzetinde yemek yeme
Yerimek :Yürümek
Yellenmek :Osurmak, gaz bırakmak
Yozulmak : Ana çizgiden veya daireden uzaklaşmak, yada kuralların dışına çıkmak
Yüzünkuylu :Yüz üstü
Yılıh : Yan,yamuk ör:Yılık göz
Yıhıh : Yıkılmış,yıkık olan
Yunah : Yıkanılan yer, Yunak
Zahar- Zaar: Zahir, Açık, Kuşkusuz
Zelve :Öküzlerin basinin gecirilerek,kagniya baglandigi yer.
Zağar :Köpek; havlayan it
Burada iki fiil çekimi örneği ile Goğçam şivesini örneklemek istiyorum.
Gelmek;
Geliyim
Geliying
Geliyi
Geliyik
Geliyingiz
Geliler
Şeklinde çekilmektedir.
Olmak; Ayırmalı çekimi şöyle,
Ol-uy-um
Ol-uy-ung
Ol-uy-u
Ol-uy-uh
Ol-uy-nğuz
Ol-uy-lar
Geçmis zamanda, di li oluyor
Ol-u-y-dum
Ol-u-y-dun
Ol-u-y-du
Ol-u-y-du-h
Ol-u-y-du-n-ğ-uz
Ol-u-y-du-lar